آیا شیرین‌کننده استویا، جایگزین مناسبی برای شکر است؟ فواید و مضرات استویا

محبوبیت شیرین‌کننده استویا روز به روز بیشتر می‌شود. این شیرین‌کننده، گیاهی و بدون انرژی است و از این روی از آن به عنوان جایگزینی برای شکر معمولی استفاده می‌کنند. بسیاری از افراد، استویا را به شیرین‌کننده‌های مصنوعی مثل سوکرالوز و آسپارتام ترجیح می‌دهند زیرا استویا از گیاه طبیعی استخراج می‌شود و مصنوعی نیست.

همچنین استویا حاوی مقدار بسیار جزئی کربوهیدرات است که اصلاً به حساب نمی‌آید و در نتیجه قند خون را به سرعت بالا نمی‌برد و به همین دلیل در بین کسانی هم که به دیابت مبتلا هستند، محبوبیت کسب کرده است. اما آیا استویا حقیقتاً مفید است و یا مصرف آن می‌تواند عوارض جانبی نیز به دنبال داشته باشد؟ در این مطلب می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم.

استویا چیست؟

این شیرین‌کننده طبیعی از برگ‌های گیاه استویا ریبادیانا استخراج می‌شود. این برگ‌ها طعم شیرین داشته و صدها سال است که به عنوان دارو از آنها در درمان بالا بودن قند خون استفاده می‌کنند. این مزه شیرین به دلیل وجود مولکول‌های استویول گلیکوزید در برگ‌های این گیاه است که 250 تا 300 برابر شیرین‌تر از قند و شکر معمولی است.

عصاره استویا معمولاً به صورت مایع غلیظ یا به صورت پاکتی فروخته می‌شود و با توجه به غلظت زیاد استویا در آن، لازم است که مقدار بسیار کمی از آن را به غذاها و نوشیدنی‌ها اضافه کنید. دقت داشته باشید که بسیاری از محصولات حاوی استویا، مقادیری ترکیبات دیگر مثل قند الکلی و سایر شیرین‌کننده‌ها و طعم‌دهنده‌های طبیعی دیگر نیز دارند. اگر می‌خواهید از این نوع ترکیبات افزودنی پرهیز کنید باید به دنبال محصولاتی بگردید که بر روی برچسب غذایی آنها عنوان "100 درصد استویا" قید شده باشد.

اطلاعات ارزش غذایی استویا

همانطور که گفته شد، استویا فاقد انرژی و کربوهیدرات است. در واقع از آنجایی که طعم آن بسیار شیرین‌تر از قند است، مقدار کمی از آن کافیست تا طعم شیرین به غذا و نوشیدنی بدهد و به همین دلیل انرژی و کربوهیدرات آن بسیار ناچیز و قابل چشمپوشی است.

گرچه برگ استویا حاوی انواع متنوعی از ویتامین‌ها و مواد معدنی است اما بخش زیادی از این مواد مغذی در زمان استخراج عصاره استویا از برگ‌ها، از بین می‌روند. همچنین از آنجایی که به محصولات حاوی استویا، ترکیبات دیگری نیز اضافه می‌شود، ارزش غذایی آن تغییر می‌کند.

فواید شیرین‌کننده استویا

• کمک به کاهش وزن، به دلیل نداشتن محتوای انرژی و افزایش ترشح هورمون سرکوب‌کننده گرسنگی.

• کمک به کنترل قند خون.

• افزایش حساسیت به انسولین در حیوانات آزمایشگاهی که منجر به کنترل بهتر قند خون می‌شود.

• کاهش تری‌گلیسرید و افزایش کلسترول خوب خون (HDL). هر دوی این موارد باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی می‌شوند.

مضرات شیرین‌کننده استویا

• گرچه  استویا منشأ گیاهی و طبیعی دارد اما همچنان باید مورد تصفیه شدید قرار بگیرد تا بتوان آن را استخراج نموده و از آن استفاده کرد. همچنین به آن ترکیباتی مثل مالتودکسترین اضافه می‌کنند که موجب برهم خوردن تعادل باکتری‌های مفید روده می‌‌شود.

• خود استویا هم می‌تواند به باکتری‌های مفید روده صدمه بزند. یکی از ترکیبات موجود در استویا به نام استویول گلیکوزید، رشد باکتری‌های مفید روده را تا 83 درصد کاهش می‌دهد.

• از آنجایی که استویا بسیار شیرین‌تر از شکر است، از جمله شیرین‌کننده‌های بسیار شیرین به حساب می‌آید. شیرین‌کننده‌های بسیار شیرین این ضرر را دارند که هوس خوردن شیرین‌جات را افزایش می‌دهند.

• برخی از مطالعات حاکی از این هستند که مصرف شیرین‌کننده‌هایی که هیچ محتوای انرژی ندارند، تأثیر چشمگیری بر کاهش وزن و کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 ندارند.

• استویا و هر شیرین‌کننده بدون انرژی دیگر، ممکن است با وجود اینکه قند خون را بالا نمی‌برند اما همچنان منجر به افزایش ترشح انسولین در بدن شوند زیرا مزه آنها شیرین است.

دقت داشته باشید که مدت کوتاهی است که استویا به صورت گسترده مورد توجه قرار گرفته است و لذا تحقیقات بیشتری لازم است تا اثرات درازمدت آن مشخص شوند.

آیا استویا از شکر، سالم‌تر است؟

محتوای انرژی استویا از شکر کمتر است و می‌تواند از این طریق در کنترل وزن تا حدودی مؤثر باشد. همچنین با توجه به مقدار بسیار ناچیز کربوهیدرات آن، افرادی که رژیم کم‌کربوهیدرات می‌گیرند می‌توانند از آن استفاده کنند. استفاده از آن به جای شکر، باعث کاهش شاخص گلایسمیک غذاها شده و بدین ترتیب اثر کمتری بر قند خون دارد و با مصرف آن، قند خون به شدت و با سرعت، بالا نمی‌رود.

برخلاف قند و شکر معمولی که شاخص گلایسمیک (GI) آن 65 است (بالاترین شاخص گلایسمیک، 100 است که بیشترین شدت بالا رفتن قند خون را به دنبال دارد)، شاخص گلایسمیک استویا، صفر است.

شکر در شکل‌های مختلف، مثل شکر معمولی و شربت ذرت فروکتوز بالا، منجر به بروز التهاب، چاقی و افزایش بیماری‌های مزمن مثل دیابت نوع 2 و بیماری قلبی در بدن می‌‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود که مصرف شکر را محدود کنید. مقدار شکر مورد استفاده روزانه نباید بیش از 10 درصد از انرژی مصرفی روزانه باشد و برای سلامتی بیشتر، حتی بهتر است که میزان مصرف از 10 درصد هم کمتر باشد.

با توجه به اینکه مصرف قند و شکر اثرات مخرب زیادی روی بدن دارد، استفاده از استویا می‌تواند تا حدودی مفید باشد. اما همانطور که گفته شد، هنوز از عوارض درازمدت استویا، اطلاعات کافی نداریم. با این وجود به نظر می‌رسد که استفاده از مقادیر کم شیرین‌کننده‌ بدون انرژی، می‌تواند روش سالمی برای کاهش مصرف شکر باشد. البته استفاده از منابع شرینی طبیعی مثل میوه‌ از همه گزینه‌ها مناسب‌تر است.

آیا می‌توان از استویا در آشپزی استفاده کرد؟

امروزه از استویا به وفور استفاده می‌‌شود اما باید بدانید که استویا یک مشکل بزرگ دارد و آن اینکه بعد از مصرف، طعم تلخی از خود به جای می‌گذارد. محققان در حال بررسی این مشکل هستند تا با روش‌های جدید استخراج عصاره استویا و فراوری آن، این تلخی را برطرف کنند.

همچنین در طول پخت غذاهایی که شکر به آنها اضافه می‌کنیم، واکنشی به نام واکنشی میلارد ایجاد می‌شود که باعث قهوه‌ای شدن غذا و حجیم شدن آن می‌شود. وقتی از استویا به جای شکر استفاده می‌کنیم دیگر آن رنگ و حجم را به ما نمی‌دهد. با وجود این مشکلات، باز هم جایگزین کردن استویا به جای شکر در غذاها و نوشیدنی‌ها، انتخاب خوبیست. البته می‌توانید شکر و استویا را با هم مخلوط کنید تا بخشی از این مشکل رفع شود.

کلام آخر

گرچه گفته می‌شود که استویا به کاهش وزن و کنترل قند خون و جلوگیری از ابتلا به بیماری قلبی، کمک می‌کن اما هنوز این فواید آن به طور کامل به اثبات نرسیده‌اند و نیاز به تحقیقات طولانی‌مدت در این زمینه است. بنابراین بهتر است که در مصرف هم شکر و هم استویا، دقت کنید و مصرف را به حداقل برسانید.

برگرفته از:   www.healthline.com